Tartessus: de verloren stad en haar Bijbelse connecties

Bestaat de mogelijkheid dat fragmenten uit de Bijbel naar Atlantis verwijzen?

Niets werkt zo op de verbeelding als de verhalen over verloren steden. Verhalen uit de archeologie en de fictie zijn er vol van en ze zijn zowel echt als fantasievol.

Één verloren stad werd door de oude Grieken en Romeinen Tartessus of Tartessos genoemd.

Sommige mensen denken dat de stad Tharsis in het Oude Testament van de Bijbel naar dezelfde stad verwijst.

De oude Griekse filosoof Plato vertelde ons over de zee van modder en puin waar eens het dappere Atlantis stond. De Duitse archeoloog Adolph Schulten dacht dat Tartessus het historische Atlantis was en ging op zoek naar de ruïnes. Helaas, hij heeft de oude stad nooit gevonden. Het blijft tot op de dag van vandaag verborgen.

Na het jarenlang onderzoeken van geschreven bronnen moeten we het op bepaalde punten wel eens zijn met Schulten. Als Atlantis ooit bestaan heeft, komt Tartessus het dichtst in de buurt als zijnde kandidaat. Het Oude Testament staat vol met verwijzingen naar de oude stad. Neem als voorbeeld eens II Kronieken 9:21: “Want des konings schepen voeren naar Tharsis, met de knechten van Huram; eens in drie jaren kwamen de schepen van Tharsis in, brengende goud, en zilver, elpenbeen (ivoor), en apen, en pauwen.”

Huram was, vanzelfsprekend, de wereldberoemde koning Hiram van Tyrus, een stad in Fenicië, ten noorden van het oude Israël. De meeste mensen kennen Hiram als groot Fenicisch koning, hoewel wetenschappers denken dat de naam gebruikt werd als titel voor alle Tyreense koningen, net zoals de naam Inka de naam van alle Quechuan (of Inka) leiders in Zuid-Amerika was.

Dit fragment uit het Oude Testament vond plaats in de tijd van Hiram en Koning Solomon van Israël. Er wordt hier geen andere Fenicische stad genoemd, alleen Tyrus en de naam Hiram. Deze handel werd duidelijk al een lange tijd gedreven. Om het “elpenbeen, de apen en pauwen” te halen, moesten de schepen van Tharsis een reis maken langs de noordwestkust van Afrika, voorbij de Sahara naar Centraal-Afrika om deze exotische producten te verkrijgen.

Maar misschien, toch ook weer niet. Zelfs in de tijd van de Romeinen, die veel later leefden, was noord Afrika, het gebied ten noorden van de Sahara, het territorium van leeuwen, olifanten, giraffen en andere exotische, nu beneden de Sahara levende, soorten. De apen zijn of echte apen, of het is een niet zo plezierige verwijzing naar de donkere Afrikaanse mensen, want zelfs de Portugezen uit de 15de eeuw verwijzen naar de Afrikaanse mens als “apen”. Het is een onplezierige zijde van de geschiedenis, waar er helaas veel te veel van zijn. Maar laten we terugkeren naar een leukere gedachtenstroom. Atlantis wordt verondersteld eens een zeer welvarend eiland te zijn geweest. Wederom een verband met Tharsis. Tharsis bezat goud, zilver, elpenbeen, apen en pauwen. Tharsis lag op de ideale geografische positie om goud te verkrijgen uit het nabij gelegen Sierra Morena gebergte in zuidelijk Spanje, als dat tenminste de plaats was waar het gelegen heeft. Elpenbeen, apen en pauwen zouden afkomstig kunnen zijn van de nabij gelegen noord- en westkust van Afrika.

Uit onderzoekingen naar Tharsis is gebleken dat de stad in zuidwest Spanje moet hebben gelegen, en wel in de nabijheid van het huidige Cadiz, dat in die dagen Gades heeft geheten. De schepen van Tharsis lagen aan de Atlantische zijde van de Pilaren van Hercules, die worden vergeleken met het huidige Gibraltar. Gades werd later de belangrijkste Fenicische stad aan de Atlantische Oceaan.

Een andere Bijbelse verwijzing naar Tharsis vinden we in Jesaja 23:1 waarin staat: “De last van Tyrus. Huilt, gij schepen van Tarsis! want zij is verwoest, dat er geen huis meer is, dat niemand er meer ingaat; uit het land Chittim is het aan hen openbaar geworden.”

Dit is een bijzonder interessant fragment, en wel om de volgende redenen: ten eerste wordt er verteld dat Tharsis werd verwoest, net zoals dat met Atlantis gebeurde. Ten tweede verwijst men naar Chittim, dat door Bijbelonderzoekers wordt vertaald als zijnde het eiland Kreta, ten zuiden van het Griekse vasteland. Ten derde verbindt “de last van Tyrus” Tharsis met deze Fenicische stad, of als kolonie of als onafhankelijke handelspartner.

Vervolgens komen we een verwijzing tegen in Psalmen 48:8, waarin staat: “Met een oostenwind verbreekt Gij de schepen van Tharsis.” Duidelijk blijkt hieruit dat de verwoesting van Tharsis uit het oosten kwam. Eén of andere natuurramp, misschien? Alweer een overeenkomst met Atlantis.

Genesis 10:47 probeert een raciale geschiedenis van Tharsis weer te geven. “En de zonen van Javan zijn: Elisa, en Tarsis; de Chittieten en Dodanieten.” Er wordt verband gelegd met de Grieken of Kretenzers (Chittim). Dit kan misschien een verband aangeven met het eiland Santorini of Thera dat in 1500 v.Chr. explodeerde. Sommige wetenschappers denken dat dit de aanzet was voor de legende over Atlantis. Het is goed mogelijk dat de oude traditionele kennis een combinatie maakte van hetgeen er met Thera gebeurde en datgene wat er met Tharsis opdeed zodat de legende vorm kon krijgen. Javan verwijst naar Kaukasiërs of Europeanen. Dus is het niet meer dan logisch dat Tharsis in of nabij Europa moet hebben gelegen, bijvoorbeeld in zuidwest Spanje.

I Koningen 10:22 vertelt: “Want de koning had in zee schepen van Tharsis, met de schepen van Hiram; deze schepen van Tharsis kwamen in, eenmaal in drie jaren, brengende goud, en zilver, elpenbeen, en apen, en pauwen.” Wederom zien we de verwijzing naar de natuurlijke producten van Afrika.

Op de Azoren zijn Carthageense munten gevonden, hetgeen bewijst dat de oude zeelieden prima in staat waren om grote afstanden af te leggen.

Ook in Jeremia 10:9 vinden we een verwijzing naar zilver: “Uitgerekt zilver wordt van Tarsis gebracht, en goud van Ufaz, tot een werk des werkmeesters en van de handen des goudsmids; hemelsblauw en purper is hun kleding, een werk der wijzen zijn zij al te samen.”

In II Kronieken 20:36 staat: “En hij vergezelschapte zich met hem, om schepen te maken, om naar Tharsis te gaan; en zij maakten de schepen te Ezeon-geber.” Ezeon-geber was een oude stad gelegen aan de Golf van Aqqaba, die een arm van de Rode Zee vormt.

Aldaar gebouwde schepen zouden ofwel over land, via het oude Israël, naar de Middellandse Zee gebracht moeten zijn of ze moeten om het continent Afrika heen zijn gevaren, want het Suez-kanaal lag nog ver in de toekomst. Daarom duurde het misschien zolang voordat de schepen hun Europese of west-Aziatische thuishavens bereikten. Er is letterlijk bewijs gevonden voor het feit dat de Feniciërs van Ezeon-geber rond Afrika en door de Middellandse Zee weer naar Fenicië vaarden.

In II Kronieken 20:37 staat: “Maar Eliëzer, de zoon van Dodava, van Maresa, profeteerde tegen Josafat, zeggende: Omdat gij u met Ahazia vergezelschapt hebt, heeft de HEERE uw werken verscheurd. Alzo werden de schepen verbroken, dat zij niet konden naar Tharsis gaan.” Wederom zien we een verwijzing naar een of andere ramp voor Tharsis.

Het gebied bij de Guadalquivir waar Tharsis waarschijnlijk gelegen heeft, bezit een rijke historie. In 1923 werd er een grote voorraad voorwerpen uit de Bronstijd ontdekt. Onder de vele voorwerpen bevond zich onder andere een sikkelvormige speerpunt uit Ierland en enige Cypriotische voorwerpen.

Dat er Ierse voorwerpen gevonden zijn, mag geen verrassing heten. In een gebied van Noord-Engeland leefde een Keltische stam met de naam Oestrymians. Deze stam had waarschijnlijk banden met de mensen uit Tharsis, en er werd verteld dat ze hielpen bij de mijnbouw op de Scilly-eilanden voor de kust van Engeland. Dat Keltische stammen die ver van Ierland vandaan woonden handel met elkaar dreven is geen verrassing.

Volgens sommige overleveringen werd Ierland ingenomen door de Ierse bewoners van noord Spanje. Men heeft lange tijd gedacht dat de Feniciërs zelf in de mijnen op de Scilly-eilanden werkten. Deze nieuwe informatie vertelt ons echter dat de bewoners van Tharsis, met de hulp van de plaatselijke Oestrymians, tin dolven in de mijnen. Dat blijkt ook uit beter geregistreerde geschiedschrijving. Julius Caesar heeft opgemerkt hoe de Veneti, een Keltische stam in hetzelfde gebied van Engeland, gedreven zeelieden waren. Het is misschien mogelijk dat de Oestrymians en de Veneti eens tot dezelfde stam hebben behoord.

Er is ook een direct verband tussen de inwoners van Tharsis en Keltische bewoners van het Iberische schiereiland. Dat er zogenaamde Keltisch-Iberische stammen leefden in wat nu Spanje en Portugal vormt is al lang bekend. Er zijn delen gevonden van diverse Keltische afgoden, zoals de godheid Endovellicus. Deze afgoderij werd in een groot deel van zuidwest Spanje aanbeden. Endovellicus was de god van de onderwereld of Andere Wereld.

Endovellicus was een orakelende god en hij had maar één tempel die omringd was door kleinere heiligdommen. Endovellicus werd ook geassocieerd met de beer, die een uiterst populair dier was bij de Kelten. Beren vervulden vaak een hoofdrol in de overlevende Keltische verhalen. Laurier en dennenboom waren ook aan deze godheid verbonden. Deze bomen stonden voor onsterfelijkheid. Er wordt gespeculeerd dat Endovellicus in verband heeft gestaan met diverse andere Keltische goden zoals Succelos en Cernunnos. Deze laatste was een god met hoorns of voelsprieten en hij stond voor vruchtbaarheid en overvloed.

De “Anacreon” van Strabo verbindt Tharsis ook met de populaire halfgod Heracles. De eerste koning van Tharsis wordt verondersteld de naam Habis te hebben gedragen. Hij vaardigde wetten uit om de mensen te verenigen. De bevolking van Tharsis had ook nauwe banden met de bewoners van oostelijk Griekenland en dan met name de verloren gegane Griekse kolonie met de naam Mainake in zuidwest Spanje.

Waar het oude Tharsis ook gelegen mag hebben, het was in ieder geval een belangrijke plaats in de oude wereld. Misschien wordt deze belangrijke maar relatief onbekende wereld ooit teruggevonden. Dan zal men zich de erfenis van Adolph Schulten herinneren.