Spelen met het occulte: het Ouija-bord onder de loep

In onervaren handen kan het paranormale een gevaarlijk instrument zijn. Dit artikel onderzoekt in hoeverre het occulte zich in de samenleving verspreidt, beschrijft enkele ernstige incidenten rond het Ouija-bord en bespreekt of we daar reëel gevaar van lopen.

Kort voor kerst 1995 werden twee 15-jarige scholieren meegelokt naar het huis van de Londense David McCallum, een heavy-metalfan, om daar “video’s te kijken”. De twee jongens werden naar McCallum’s slaapkamer gebracht waar overal platen van Iron Maiden en Metallica lagen en boeken over de moordenaar Charles Manson. De 20-jarige McCallum vertelde hen dat hij en zijn vriend de duivel aanbaden. In het midden van de kamer stond een altaar omgeven door kaarslicht, bedekt met een zwarte doek en een Ouijabord ernaast. Hoewel ze zich ongemakkelijk voelden stemden de twee jongens — Michael Earridge en Stephen Cullan — toe in een seance. Toen verscheen McCallums vriend, die we voortaan “Dennis” zullen noemen.

Over de duivel gesproken

Toen de jongens rond het geïmproviseerde altaar zaten en met de doden in contact wilden treden, vroeg McCallum aan de Ouija: “Als U Satan bent, wat wilt U dat ik doe?”. De twee 15-jarigen begonnen zich zeer ongemakkelijk te voelen en wilden met de sessie stoppen. Maar voordat ze konden ontsnappen, kreeg McCallum antwoord op zijn vraag. Welk antwoord hij ook kreeg, hij zwaaide plotseling met een mes en stak Earridge vast aan het bed. “Jij gaat nergens heen tot ik de wens van mijn meester heb uitgevoerd”, schreeuwde zijn vriend Dennis. McCallum stak daarna een aantal keren op Earridge in met zijn 30 centimeter lange gevechtsmes.

De heftige aanval, waarbij Earridge 11 keer werd gestoken, eindigde pas toen Dennis fluisterde “Stop nou maar, David. Wees maar rustig. Hij is dood”. Gelukkig bracht Cullan het er levend af. Earridge’s lijk werd in een deken gewikkeld en bij een flatgebouw in zuidoost Londen neergegooid.

McCallum werd gearresteerd en voor de steekpartij berecht. Daar hij volhield door stemmen in zijn hoofd tot zijn daad te zijn gedreven, werd hem niet moord maar doodslag ten laste gelegd. Hij werd naar Broadmoor gestuurd, een zwaar bewaakt instituut voor gevaarlijke, krankzinnige criminelen.

McCallum was duidelijk beïnvloed door het occulte — veel van de muziek waarnaar hij luisterde bevatte teksten over satanische rituelen en op zijn tv waren de woorden “Devil Man killer; 666 Slayer. Iron Maiden” gekrast. Maar had zijn obsessie voor het ouijabord de 20-jarige in een moordenaar veranderd?

Wat is een Ouija?

De Ouija ontleent zijn naam aan het Franse “oui” en het Duitse “ja” wat beide “ja” betekent. Meestal betreft het een gladhouten bord met langs de rand in een halve cirkel de letters van het alfabet. Hierop wordt een klein hartvormig plankje gelegd dat op vilten nopjes rust. De “spelers” zetten een vinger op deze aanwijzer, die dan schijnbaar vanzelf — of door de doden bestuurd — over het bord beweegt en zo de antwoorden op de gestelde vragen uitspelt.

Interessant genoeg is het Ouija-bord nooit bedoeld geweest als middel om met de doden in contact te treden. Hoewel we weten dat de oude Egyptenaren een soortgelijk apparaat gebruikten om met hun voorouders in contact te komen — een ring die aan een draadje boven een gegraveerde steen hing en waarmee de doden hun boodschappen doorgaven — is het bord dat wij tegenwoordig kennen gemaakt als gezelschapsspel. Het was het geesteskind van William en Isaac Fuld uit Baltimore in Maryland, die in 1898 met de productie ervan begonnen.

Tijdens de dreiging van de Eerste en Tweede Wereldoorlog nam de vraag naar Ouija-borden toe — veel weduwen wilden met hun gesneuvelde mannen in contact komen — en de gebroeders Fuld konden nauwelijks aan de vraag voldoen. In 1966 kocht de Amerikaanse spelletjesfabrikant Parker Brothers de rechten op het bord; naar schatting zijn er inmiddels 25 miljoen van verkocht in Amerika en Europa.

Geest boven materie

Qua betekenis valt het Ouija-bord onder de categorie “gemakkelijk na te bootsen paranormale verschijnselen”. En zelfs zonder bedrog kunnen er andere verklaringen zijn.

James Randi, de illusionist die kritisch staat tegenover alles wat zich paranormaal noemt, oppert dat natuurlijke en onwillekeurige spierbewegingen bekend als “ideomotorische acties” verantwoordelijk zijn voor de beweging van de aanwijzer over het bord.

Maar voor veel onderzoekers — en degenen die zelf wat met het Ouija-bord hebben gerommeld — lijkt het twijfelachtig dat deze lichte spiertrekkingen een hand over het bord kunnen laten bewegen en samenhangende zinnen kunnen spellen. Ook gaat deze theorie ervan uit dat de boodschappen die de Ouija ontvangt uit het onderbewuste van de gebruiker komt. Er zijn echter veel gevallen bekend waarin de Ouija naar men zegt informatie heeft gegeven die aan geen van de deelnemers bekend was. En te oordelen naar het aantal gevallen waarin het gebruik van de Ouija voor de spelers traumatische gevolgen heeft gehad, zit er meer achter dan alleen maar spiertrekkingen.

Poort naar de hel?

Het mag dan een spelletje zijn, volgens sommigen is de Ouija in verkeerde handen een gevaarlijk werktuig. David Farrant, hoofd van het Britse Genootschap voor het Paranormale en Occulte, ziet de Ouija als een poort naar machtige kwade krachten. “Als je deze zaken met de Ouija aanboort zonder dat je weet wat je doet, kunnen ze letterlijk tot leven komen en bezit nemen van iedereen die ermee in contact komt.”

Het plakboek van Farrant zit vol knipsels en artikelen over misbruik van de Ouija. “Deze krachten bestaan echt. Als ik aan een Ouija-sessie meedoe, gebeurt dat goed, onder gecontroleerde omstandigheden. Je moet ingewijd zijn in het occulte en de algemene principes begrijpen… dat is de eerste stap.”

De beweringen van Farrant lijken te worden bevestigd door een halve eeuw van fatale gevallen. Een van de eerste meldingen van bezetenheid door de Ouija kwam uit 1933, toen de 15-jarige Mattie Turley haar vader doodschoot. In een “spelletje” Ouija met haar moeder spelden de “geesten” de boodschap dat ze haar vader moest vermoorden zodat haar moeder met een “cowboy” kon trouwen.

Rampzalige gevolgen

Een recenter geval is dat van de 15-jarige Colin Roberts die werd gevonden, opgehangen aan een boom op het terrein van de kerk in Belfast. Naar men zegt had de Duivel tot hem gesproken tijdens een spelletje Ouija. Het laatste wat hij tegen zijn vrienden zei voordat hij zelfmoord pleegde, was dat hij een verbond met de Duivel had moeten sluiten en dat hij “naar een feestje moest”. Dit gebeurde een maand nadat er in een nabijgelegen katholieke kerk op vollemaansnacht geslachte geiten waren gevonden.

Maar bewijzen deze gevallen dat de Ouija bloeddorstige wezens de levende wereld binnenlaat, zoals sommigen zeggen? In het geval van Mattie Turley is een meer voor de hand liggende verklaring dat haar moeder de aanwijzer zelf bestuurde en de instructie voor Mattie om haar vader te doden uitspelde. Met haar man dood, kon de moeder met haar “cowboy-minnaar” trouwen.

In het geval van Colin Roberts schetsen alle verslagen een beeld van een intelligente, nuchtere tiener die op geen enkele manier schizofreen was of aan een of andere geestesziekte leed. Zou Roberts dus echt via het Ouija-bord contact met de Duivel hebben gehad?

Pater Dominic Walker, psycholoog en voormalig adviseur voor (geest)uitdrijving van de Bisschop van Southwark, beweert meer dan duizend gevallen te hebben behandeld van mensen die door het paranormale waren getroffen. “Ik geloof niet dat Ouija-borden geesten oproepen”, aldus Pater Dominic, “maar ik geloof wel dat ze iets in onze geest aanspreken en daarom zijn ze zo gevaarlijk.” Veel andere psychologen en psychiaters zijn het er over eens dat roeren in het occulte schadelijk kan zijn voor iemand die mentaal onstabiel is.

“Ik heb met veel volwassenen en kinderen gesproken die een zelfmoordpoging hebben gedaan of zichzelf hebben verminkt”, verklaart Gordon Wright, raadsman voor slachtoffers van het occulte. “Zij beschrijven hun daad niet als een opwelling, maar als iets dat hen aantrok als een magneet. Het werd een obsessie: iets dat ze haast wel móésten doen. En het hield verband met het occulte.”

In zijn baanbrekende boek Dangerous Obsessions trekt schrijver en onderzoeker Andrew Boyd de kracht van de Ouija eveneens in twijfel. Boyd leidde een van de grootste onderzoeken naar de rol van het occulte in de samenleving en hij concludeerde dat “Sommige individuen die zich met het occulte inlaten, met zijn slecht omschreven, verwarrende en vaak tegenstrijdige voorstelling van de werkelijkheid, zichzelf kunnen verliezen in een bovennatuurlijk schemergebied van mythen, magie en morbiditeit. Zij ondermijnen waarschijnlijk hun psychische gezondheid.”

Ontoerekeningsvatbaar

Over het algemeen kan men zeggen dat de minder stabiele leden van de gemeenschap het meest door het werken met de Ouija worden beïnvloed. Dr. Geoffrey Scobie, psycholoog aan de Universiteit van Glasgow, zet de zaken op een rijtje: “Hoogst beïnvloedbare mensen, ongeveer tien procent van de bevolking, brengen zichzelf in gevaar door hun psychologische krachten.” Maar sluit hij uit dat een “geestenwereld” voor deze gevaren verantwoordelijk kan zijn? “Ik sluit dat niet als mogelijkheid uit,” verklaart hij. “Mensen die psychisch al aan de rand van de afgrond staan, zijn de potentiële slachtoffers. Voor zulke mensen kan stoeien met de Ouija een verslaving worden.”

Voor velen gaat de obsessie voor het occulte verder dan spelen met de Ouija. Sterker nog, het is een manier van leven geworden of een beroep — een religie met voor de deelnemers evenveel waarde als het Christendom of de Islam.

Veiligheidsmaatregelen

Voor degenen die zich beroepsmatig met het occulte bezighouden, is het contact met de geestenwereld geen spelletje. David Farrant, hoofd van de Britse Psychic and Occult Society, gebruikt altijd een combinatie van symbolen, woorden en amuletten om zich tegen kwade geesten te beschermen. Ook andere betrouwbare occultisten raden het gebruik van het Ouija-bord om met de doden in contact te treden af. Volgens hen zou iedereen die er perse mee wil werken, tenminste een aantal voorzorgsmaatregelen moeten nemen om kwade geesten af te weren:

• draag zilveren sieraden
• gebruik een kring van kaarsen rond het bord en de “spelers”
• werk altijd in een goed verlichte kamer
• neem afscheid van de geest waarmee je in contact geweest bent
• neem de informatie van Ouija niet klakkeloos aan.