Het mysterie van de Ica Stenen — bewijs of grap?

In een recent wetenschappelijk artikel werd onderzocht of sommige dinosaurussoorten mogelijk 60 miljoen jaar geleden aan uitsterven ontkomen zijn en verder leefden in moeilijk bereikbare delen van het Afrikaanse regenwoud. De enige aanwijzingen daarvoor zijn vaak verhalen van lokale bewoners over waarnemingen van dergelijke wezens. Mogelijk leveren toekomstige expedities beter bewijs, als dat al bestaat.

Maar stel dat er al betere, tastbare bewijzen zijn — niet alleen verhalen: wat als vroege mensen afbeeldingen van dinosauriërs in steen hadden gegraveerd? Dat zou een veel krachtiger aanwijzing zijn.

De Ica Stenen uit Peru zijn precies zulke gegraveerde stenen. Ze variëren in grootte van ongeveer een voetbal tot twee keer zo groot en zijn met de hand in andesiet gezet. De gravures tonen primitieve vissen, dinosauriërs en mensen die soms ogenschijnlijk geavanceerde technieken gebruiken. Omdat de ouderdom van de stenen moeilijk te bepalen is, blijven ze extreem controversieel.

De Julesrod-collectie De Ica Stenen vormen niet het enige controversiële kunstvoorwerp met dinosauriërthema. Ongeveer 50 jaar geleden begon een amateur-archeoloog, Val Julesrod, met het verzamelen van kleifiguren opgegraven in Mexico, gedateerd op circa 3500 jaar. Van de ongeveer 30.000 figuren beelden de meeste menselijke hoofden uit; anderen lijken op kamelen, olifanten of paarden — dieren die in die tijd niet in dat gebied voorkwamen. Sommige figuren, gedateerd op ongeveer 1500 jaar, tonen monsterlijke vormen die geïnterpreteerd kunnen worden als dinosauriërs, of misschien mythologische wezens.

Waar zijn ze vandaan gekomen? De Ica Stenen kwamen in 1966 onder de aandacht van de wetenschappelijke gemeenschap toen Dr. Javier Cabrera, een plaatselijke arts, een kleine gegraveerde steen als verjaardagscadeau kreeg van een arme boer. De gravure leek oud en stelde een vis voor. Toen Cabrera interesse toonde, begon de lokale bevolking stenen te verzamelen langs de rivieroever nabij de beroemde Nazca-lijnen. Snel ontstond een collectie van zo’n 15.000 stenen met uiteenlopende afbeeldingen.

Sommige afbeeldingen zijn duidelijk herkenbaar: triceratops, stegosaurus, apatosaurus en menselijke figuren op de rug van een vliegende pterodactylus. Er zijn scènes van mensen die op jacht zijn op dinosauriërs en zelfs beelden van mensen die door telescopen naar de hemel kijken, openhartoperaties en keizersneden.

Hoe kan dit? Moderne mensen bestaan al ongeveer 2 miljoen jaar, terwijl dinosauriërs volgens de gangbare opvatting 60 miljoen jaar geleden uitstierven. Er zijn drie verklaringsmogelijkheden:

• Er heeft een menselijke beschaving bestaan ten tijde van de dinosauriërs.
• Dinosauriërs hebben langer overleefd dan men denkt.
• De stenen zijn een zeer overtuigende grap.

De stenen en hun kenmerken De Ica Stenen zijn gemaakt van andesiet, een zeer hard mineraal dat moeilijk te graveren is met primitieve gereedschappen. Ze vertonen een donkere, natuurlijke beschermende laag die volgens sommigen door bacteriën over duizenden jaren is gevormd. De gravures zijn gemaakt door deze donkere laag weg te schrapen, waarbij het lichtere materiaal eronder zichtbaar werd. Sommige rapporten stellen dat in de groeven opnieuw een beschermende laag is aangetroffen, wat op hoge leeftijd zou kunnen wijzen.

Tegelijkertijd verkochten bewoners de stenen aan toeristen. Wanneer iemand werd aangehouden voor verkoop (aangezien echt archeologisch materiaal eigendom van de staat zou zijn), verklaarde diegene vaak dat hij de afbeeldingen zelf had gemaakt. Voorstanders van authenticiteit menen dat dergelijke verklaringen zijn afgelegd om straf te vermijden. Lokale bewoners bewerken nog steeds stenen op vergelijkbare wijze, maar die recente werken missen de eerder genoemde beschermende laag.

Het dateren van de stenen Daten van de Ica Stenen is problematisch. Radiokoolstofdatering is alleen toepasbaar op organisch materiaal. Stenen kunnen doorgaans alleen aan de hand van de vindplaats en de bijbehorende bodemlagen worden gedateerd, maar veel Ica Stenen zijn blootgelegd door erosie van een rivieroever of zijn uit een onduidelijke grot gekomen; de oorspronkelijke context is daardoor onbekend.

De betekenis Als de gravures authentiek oud zijn, zou dat ingrijpende consequenties hebben voor ons begrip van de menselijke geschiedenis. Maar het idee is voor velen te ongelooflijk om direct te accepteren zonder sluitend bewijs.

Echt of grap? De drie eerder genoemde mogelijkheden verdienen nogmaals overweging:

• Er bestond een geavanceerde menselijke beschaving ten tijde van de dinosauriërs.
  Dit is de favoriete theorie van Dr. Cabrera. Hij gelooft dat de stenen een bibliotheek vormen van kennis die deze beschaving verzamelde over medicijnen, astronomie, prehistorische dieren en technologie, en dat ze mogelijk naar een andere planeet zijn gevlucht. Kritische vragen blijven: als een beschaving zo geavanceerd was, waarom zou ze haar kennis op zo’n primitieve manier achterlaten en waarom tonen sommige afbeeldingen primitieve jachtscènes op dinosauriërs? Er ontbreekt ander bewijs voor zo’n beschaving.

• Dinosauriërs hebben langer overleefd dan men denkt.
  Theoretisch mogelijk, maar er is geen fossiel bewijs voor triceratops, stegosaurus of vergelijkbare dinosauriërs die gelijktijdig met mensen leefden. Claims van overlappende sporen en afdrukken (zoals sommige fundamentaal-christelijke groepen beweren) worden doorgaans bestreden door gekwalificeerde wetenschappers.

• De stenen zijn een zeer overtuigende grap.
  Dit lijkt voor velen de meest waarschijnlijke conclusie. Toch zou een grondig, rigoureus wetenschappelijk onderzoek van de stenen welkom zijn om de discussie definitief te beslechten en onduidelijkheden te verwijderen.

(Anchortekst van verwijderde interne link: Mens)