De ongeziene hand — Psychokinese en vreemde krachten

Het gebeurt niet elke dag dat een laboratorium een echte beroemdheid op bezoek krijgt. Met een ontwapenende glimlach liep hij langs de groep wachtenden en ging aan een tafel zitten. De getuigen, allen verantwoordelijke en gerespecteerde wetenschappers, mannen en vrouwen die veel te verliezen hadden bij een mogelijke associatie met zoiets “bedrieglijks” als psychokinese, kwamen om hem heen staan in de hoop hun vinger op de “truc” te kunnen leggen. Enkelen van hen waren onbevooroordeeld, maar de meesten waren gekomen om deze man en zijn zogenaamd verbazingwekkende prestaties te ontmaskeren. Ze wilden hem zien falen. Zijn bestaan was een bedreiging voor hun wereld, hun manier van denken en voor alles waar de westerse wetenschap voor stond.

Gedurende twee dagen van proefnemingen keken ze met open mond toe terwijl metalen voorwerpen uit hun vorm en dubbel werden gebogen, ogenschijnlijk totaal in tegenstrijd met de wetten van de natuurkunde; wetten waarop ze vertrouwden en die hen in staat hadden gesteld tot een algemeen geaccepteerd begrip van de wereld. Uri Geller; mysticus, magiër en een doorn in het oog van de “respectabele” wetenschap, was de “boosdoener”.

Psychokinese, oftewel PK, is de naam voor de gave van een mens om invloed uit te oefenen op voorwerpen of gebeurtenissen zonder er fysiek contact mee te hebben. Oorspronkelijk heette het telekinese, dat letterlijk “beweging door middel van de geest of psyche” betekent, maar het omvat veel meer dan alleen het door de geest laten bewegen van dingen.

Psyschokinese omvat in de grond twee soorten activiteiten, macro-PK en micro-PK genoemd. Macro-PK staat voor directe manipulatie van relatief grote objecten — het doen bewegen door een kamer van een voorwerp of meubelstuk, bijvoorbeeld — of het verbuigen van metaal. Micro-PK houdt zich grotendeels bezig met de directe invloed van de geest op subatomair niveau. Het onderscheid tussen deze twee soorten psychokinese is gebaseerd op het feit of men het effect kan zien, zoals bij macro-PK, of dat op andere manieren kan worden vastgesteld of er iets ongewoons is gebeurd.

Psychokinetische activiteit manifesteert zich op verscheidene manieren. Veel mensen die hebben deelgenomen aan spiritistische seances, hebben gevallen van levitatie, kloppende geesten, verschijningen en het paranormale bewegen van voorwerpen door de seanceruimte gerapporteerd. Ook poltergeistactiviteit wordt vaak met psychokinese geassocieerd. Verscheidene onderzoekers hebben de theorie geopperd dat poltergeists de manifestatie zijn van het PK-vermogen van iemand die misschien niet eens weet dat hij of zij over de gave beschikt om vanaf een afstand voorwerpen sterk te beïnvloeden.

Psychokinese zou ook de conditie van sommige biologische systemen kunnen beïnvloeden. Paranormaal genezen is hiervan een klassiek voorbeeld, en paranormale fotografie — het “denken” van beelden op film — kan er ook toe worden gerekend. Er zijn verscheidene goed gedocumenteerde gevallen bekend van mensen met PK-krachten die, door simpelweg een hand op een kompas te leggen, de naald ervan zo konden beïnvloeden dat hij razendsnel op en neer ging bewegen.

Zonder handen

Men had Geller uitgenodigd om deel te nemen aan de proefnemingen van professor John Hasted, het hoofd van de afdeling experimentele natuurkunde aan de Universiteit van Londen. Van Geller werd gezegd dat hij over psychokinetische krachten beschikte en Hasted, de scepticus, wilde hem op de proef stellen. Hasted kwam onder de indruk van wat hij die twee dagen in het laboratorium zag, maar werd er ook onzeker van, en uiteindelijk zou hij ruim vijf jaar lang experimenteel onderzoek naar het fenomeen psychokinese doen.

Metaal-buigers

Ook zijn er gevallen bekend van mensen met PK-gaven die een willekeurige gebeurtenis, zoals het gooien van een dobbelsteen, kunnen beïnvloeden. Het is ook niet echt ongewoon dat iemand alleen door de kracht van de geest iets kan doen ontbranden — een fenomeen dat “pyrokinese” heet. Hierbij moet niet worden vergeten dat mensen met PK-gaven vaker de temperatuur in de omgeving doen dalen dan doen stijgen.

De allerbekendste manifestaties van PK-gaven zijn in recente tijden echter die van de metaal-buigers, mensen die in staat lijken te zijn vervormingen in metalen voorwerpen aan te brengen, waarbij ze nauwelijks of zelfs geen fysieke kracht gebruiken.

Op de proef gesteld

Veel van het beschikbare materiaal suggereert dat psychokinetische ervaringen tot stand worden gebracht door een bepaalde mentale staat van zijn, waarbij de meest spontane ervaringen in gedeeltelijke of algehele droomtoestand optreden. Er is beperkt onderzoek gedaan naar in welke staat van bewustzijn men het meeste kans heeft goed te scoren bij diverse psychokineseproeven, en daaruit is gebleken dat de grootste successen bij PK-testen worden behaald door mensen die wakker maar relaxed zijn, of wakker maar erg verstrooid na intense concentratie. Er zijn bewijzen die suggereren dat stress en spanning een beperkende invloed hebben op PK-effecten.

Bij een aantal onderzoeken is nagegaan tot op welke hoogte het geloof in het paranormale de PK-prestaties beïnvloedt tijdens de experimenten. In de jaren ‘50 ontdekte Gertrude Schmeidler dat deelnemers die in buitenzintuiglijke waarneming (BZW) geloofden, hoger scoorden dan anderen die er niet in geloofden. Deze theorie werd versterkt door proeven in de jaren ‘80, waaruit een direct verband tussen geloof in BZW en prestatie bleek.

Beperkingen van de wetenschap

Niemand schijnt volkomen zeker te weten hoe psychokinese werkt. Sommige wetenschappers, zoals professor Arthur Ellison, geloven dat westerse wetenschappelijke modellen te beperkt zijn om PK-activiteit te kunnen verklaren. Desondanks heeft een aantal parapsychologen theorieën naar voren geschoven die PK-fenomenen moeten verklaren. Tegenwoordig is men over het algemeen van mening dat een persoon door middel van psychokinese in staat is door invloed op een gebeurtenis op het ene niveau, een gebeurtenis op veel grotere schaal teweeg te brengen. Dat zou betekenen dat iemand met PK-gaven eerst subtiele veranderingen op een subatomair niveau zou doen ontstaan om uiteindelijk een metalen lepel te doen buigen.

Tot de meest opwindende van de theorieën die op dit moment opgang doen om psychokinese te verklaren, behoren de theorieën van de paranormale onderzoekers Harris Walker en Dean Radin. Hun theorieën stellen dat de invloed van individuen met micro-PK-gaven zich niet tot de ruimte beperkt, maar ook door de geschiedenis heengaat.

Reizen in de tijd

Dit betekent dat iemand het resultaat van iets kan zien — bijvoorbeeld een nummer op een scherm — en dan terug in de tijd kan reizen, meer mentaal dan lichamelijk, om de toevallige gebeurtenissen die tot dit nummer leidden, te beïnvloeden. Deze theorie wordt tot op zekere hoogte ondersteund door recent onderzoek op het gebied van relativiteit, dat wiskundige bewijzen levert van het feit dat subatomaire delen terug in de tijd kunnen reizen.

Hoewel er duidelijk een aantal verklaringen voor PK-activiteit bestaat, is het ook duidelijk dat er nog niet één complete, werkende theorie is waarover de meeste parapsychologen het eens zijn. In vergelijking met andere wetenschappen staat de studie van de psychokinese nog steeds in de kinderschoenen. Wie weet wat voor wonderbaarlijke en opwindende ontdekkingen ons nog te wachten staan!