Kort bezoek aan Egypte

Tot voor kort schreef ik hier alleen over dit schitterende land met zijn kunstschatten, enorme verschillen tussen arm en rijk en natuurlijk de piramides. Het was een droom om dit land eens te bezoeken en aan de voet van de piramides te staan, kunstschatten te bekijken en rond te dolen door Caïro. Deze droom is uitgekomen. Ik ben een paar dagen naar Egypte geweest en heb mijn ogen goed de kost gegeven. We hebben weliswaar maar drie dagen rond kunnen kijken, maar de indrukken die ik opgedaan heb zullen mij waarschijnlijk de rest van mijn leven bijblijven.

Ik weet dat veel bezoekers ervaren reizigers zijn en dat de meeste waarschijnlijk vaker in het buitenland komen, maar voor mij was dit de eerste keer dat ik zo ver buiten Nederland kwam, dus beste bezoekers, neem mij niet kwalijk als ik sommige zaken misschien niet goed onder woorden breng.

Samen met alle collega’s van het bedrijf waar ik werk kwamen we in de avonduren aan in het Happy City Hotel. De volgende dag begon al vroeg. We zouden een bezoek brengen aan drie plaatsen te weten Memphis, Sakkara en de Piramide van Gizeh. Het was een fantastische dag, en de rit naar de diverse locaties was op zich al een belevenis. We hadden een leuke gids, die goed op de hoogte was van de geschiedenis van het oude Egypte, maar ook van de zaken die er op het ogenblik spelen.

Tijdens de rit viel ik, als minder ervaren reiziger van de ene verbazing in de andere. Het verkeer is een overduidelijke chaos. Dat krioelt als een hysterische mierenhoop door elkaar heen. De gemiddelde ouderdom van de vervoermiddelen schat ik op ongeveer 40 jaar, en de honderden taxi’s zien eruit alsof ze ieder ogenblik van ellende uit elkaar kunnen vallen. Langs de wegen staan bouwwerken die hier in Nederland de benaming hut nog niet eens zouden verdienen. Mensen leven daar, pakken hun ezel, paard of koe, binden er een kar achter en gaan op pad om hun dagelijkse beslommeringen te ondergaan. Terwijl deze miljoenenstad bruist van het leven valt het al snel op dat iedereen probeert zich in leven te houden en dat valt niet mee. Ze verkopen groenten, fruit en allerlei andere levensmiddelen langs de weg terwijl het verkeer, schijnbaar ongeïnteresseerd, verder raast. Als je de bezienswaardigheden nadert, veranderen de krotjes langzaam maar zeker in ware paleizen. Je kunt in ieder geval goed zien waar de armoede ophoudt en de rijkdom begint.

Eenmaal aangekomen in Memphis kregen we onze eerste indruk van de enorme afmetingen van sommige oud-Egyptische kunstwerken, namelijk het 10 meter hoge incomplete beeld van Ramses II. Dit beeld werd gemaakt uit een blok kalksteen. Het werd in 1820 gevonden en men was van plan om het beeld naar het British Museum te vervoeren. De Engelsen konden echter geen goede manier bedenken om het enorme beeld te vervoeren.

Naast vele andere kunstwerken was er verder de albasten sfinx van Ramses II te bewonderen. Dit “kleintje” is 8 meter lang, 4 meter hoog en heeft een gewicht van 80.000 kg.

Na nog even rondgekeken te hebben en geconfronteerd te worden met de eerste nog licht opdringerig te noemen verkopers, gingen we door naar Sakkara. Hier maakten we kennis met de eerste piramide, namelijk die van farao Djoser. De trapvormige piramide van koning Djoser is het oudste en meest bekende stenen monument uit de geschiedenis. Het graf is rond 2700 v. Chr. gebouwd door Imhotep, de eerste bekende architect. Deze hoofdarchitect van de farao werd uit waardering voor zijn werk gelijkgesteld met een god. Waarschijnlijk was het niet zijn bedoeling om een piramide te bouwen. Eerst werd een klassieke mastaba gebouwd, die vervolgens enkele malen verhoogd werd, totdat het geheel eruitzag als een piramide met zes treden. De trappen geven de weg aan waarlangs de farao het dodenrijk binnen zou gaan, waarmee de piramidevorm een symbool werd van de samenkomst van de overleden farao met de zonnegod Re. De 61 meter hoge piramide heeft een grondoppervlakte van 121 bij 109 meter en domineert het gehele complex, dat 544 bij 277 meter groot is. De trappiramide was met de ruim 10 meter hoge kalkstenen wal met diverse misleidende ingangen een magnifiek bastion. Rondom de piramide zie je een groot aantal mastaba’s (graven) van edelen en gouverneurs uit de 1ste dynastie. In de graven zijn fraaie reliëfs te zien die een goed idee geven van het dagelijkse leven in het oude Egypte.

Vervolgens naar het volgende hoogtepunt, letterlijk en figuurlijk, de Piramides van Gizeh.

Egypte’s bekendste monumenten vind je ten westen van de Pyramid Road op het plateau van Gizeh. Hier, op de plek waar de miljoenenstad Caïro de woestijn ontmoet, bevinden zich drie reusachtige piramides en de grote sfinx, die samen een van de zeven wereldwonderen vormen. Het Gizeh plateau telt in totaal elf piramides. De drie grootste zijn de piramides van Cheops, Chefren en Mykerinos, gebouwd door farao’s van de 4de dynastie. Ongeveer 4700 jaar kijken ze vanaf het woestijnplateau neer op het groene Nijldal.

De farao’s lieten deze reusachtige graven aanleggen vanuit hun geloof in een eeuwig leven en hun verlangen om een te zijn met de kosmos. Zij beschouwden zichzelf als zoon van god en de enige ontvanger van ka (levenskracht). De farao kon deze kracht op zijn beurt doorgeven aan het volk, en werd zodoende in leven en dood als een god vereerd.

Rond de koningsgraven liggen de begraafplaatsen van de familieleden van de farao en de hoge ambtenaren. De voornaamste vrouwen hadden het voorrecht begraven te worden in kleine piramides vlak bij de hoofdpiramide. Overige familieleden en de hoge ambtenaren werden begraven in mastaba’s. De vorm van de piramide is waarschijnlijk ontleend aan die van de zogenaamde oerheuvel, waarvan een van de vormen die van een meerzijdige trap was. De afmetingen van de diverse piramides verschillen, net als de manier waarop in het binnenste de gangen, de valse deuren, de (graf-)kamers en andere ruimten zijn aangebracht. Bouwkundig is nog altijd een raadsel hoe de oude Egyptenaren in staat zijn geweest zulke enorme bouwwerken neer te zetten.

De Piramide van Cheops

De grote piramide van Cheops is de oudste te Gizeh en de grootste in Egypte. Cheops was de grootste der farao’s, en kreeg bijnamen als de ‘Gouden farao’ en ‘Hij die vijanden onderwerpt’. Deze farao regeerde 35 jaar over Opper- en Neder-Egypte. De bouw begon in 2551 v. Chr., en er werd 20 jaar lang door zo’n 100.000 man aan gewerkt. In tegenstelling tot de meest geldende opvatting zijn de piramides niet door slaven gebouwd. Bij oplevering van de piramide was hij 146,5 meter hoog met een totale inhoud van ongeveer 2.470.000 kubieke meter. Bij elkaar telde Cheops’ graf maar liefst 2,3 miljoen stenen, elk met een gewicht van circa 2,5 ton. Het onderste gedeelte was bedekt met graniet, de laag daarboven met witte kalksteen, en waarschijnlijk was de top bekleed met goud. Van de 210 lagen stenen resteren er tegenwoordig 201. De piramide is toch nog altijd 137 m hoog. Cheops was de enige farao die de vier centrale bouwonderdelen van zijn grafcomplex voltooide: de valleitempel, de tempelweg, de dodentempel en de piramide zelf. Naast de dodentempel liggen twee groeven voor de boot waarin de zonnegod volgens het oude Egyptische geloof naar de hemel reisde. In een ervan is een compleet uitgereikte cederhouten boot gevonden die nu tentoongesteld wordt in het Botenmuseum. Ook een bezoek aan dit museum was zeker de moeite waard.

In 1954 werden er ten zuiden van de Grote Piramide twee putten gevonden met daarin de ontmantelde resten van twee Koninklijke Boten. De putten waren afgedekt met enorme blokken kalksteen.

Men denkt dat deze boten gebruikt zijn bij het transporteren van Khufu’s lichaam naar zijn laatste rustplaats. Het was namelijk gebruikelijk dat alle voorwerpen die gebruikt werden bij de Koninklijke Begrafenis dichtbij het graf werden begraven. Een van de boten, gemaakt van 1224 losse onderdelen, werd gereconstrueerd door de onderdelen aan elkaar te bevestigen met behulp van touw dat gemaakt werd van plantaardige vezels. Na assemblage was de boot 43,3 meter lang. De putten waar de boten in lagen kunnen gezien worden als een symbolisch transportmiddel tijdens de reis van de farao naar de hemel. Ze liggen van het oosten naar het westen gericht, symbolisch voor de opkomende en ondergaande zon.

Je kunt de piramide enkel ’s ochtends in. Er is in het binnenste niet veel te zien. De doorgangen naar de 35 meter onder de grond liggende Rotskamer, de Grote Galerij en de Konings- en de Koninginnekamer zijn namelijk afgesloten. Door het vele bezoek kan het binnen erg benauwd zijn en behoorlijk stinken. Het gat dat je boven de ingang ziet schijnt door grafrovers te zijn aangebracht.

De piramide van Chefren

Farao Chefren, de zoon van Cheops, blufte toen hij de inscriptie ‘Chefren is de grootste’ op zijn piramide liet aanbrengen; zijn piramide had een oorspronkelijke hoogte van 143,5 meter, en is nu 136 meter hoog. De piramide lijkt hoger dan die van zijn vader omdat het op een kunstmatig plateau gebouwd is. Chefren’s piramide is herkenbaar aan de goed bewaard gebleven kalkstenen bedekking aan de top. Oorspronkelijk zijn alle piramides geheel bedekt geweest met kalkstenen. Deze gladde mantel gaf de bouwwerken hun volledige piramidevorm. Het merendeel van deze bedekking is echter verdwenen en grotendeels hergebruikt in latere bouwwerken in Caïro. Sultan Saladin bijvoorbeeld zag de piramides als bouwmarkt voor zijn citadel.

De piramide van Mycerinus

De piramide van Mycerinus of Mykerinos, de zoon van Chefren, is de kleinste van de drie. De omtrek van de piramide bedraagt 102,2 meter bij 104,6 meter. Oorspronkelijk was het bouwwerk 66,5 meter hoog en inmiddels ruim 4 meter lager. De piramide is behoorlijk beschadigd doordat een 16de eeuwse kalief meende dat alle piramides moesten worden gesloopt. De granieten bedekking van het onderste deel van de piramide is nog aanwezig. Aan de zuidkant staan drie kleine piramides, en aan de oostzijde de resten van de dodentempel en de tempelweg.

Je kunt de piramide de hele dag binnengaan. Via een smalle gang kom je in een aantal kamers waar vrijwel niets te zien is. Het is door de hitte en doordat je gebukt moet lopen een bijzonder zwaar stuk, maar toch de moeite de waard. Hier mijn eerste aanvaring gehad met een “bewaker” die nog geen fooi genoeg gekregen had naar zijn mening. Hij pakte me bij mijn arm en begon me te zoenen. In Egypte een vrij normale zaak voor mannen onder elkaar, maar ik wilde zo snel mogelijk weg en baande mij een weg naar buiten.

De Sfinx

De sfinx is een mythologisch wezen met het lichaam van een leeuw en een menselijk hoofd. Het vroegste en beroemdste voorbeeld is de kolossale, rustende sfinx bij Gizeh, die stamt uit de tijd van koning Chefren. Deze bewaker van de ingang van het dodenrijk is 20 meter hoog, 73 meter lang en bij de schouders 11,5 meter breed. De sfinx is uit de rots gehouwen en ligt in een hoefijzervormige geul. Alleen het hoofd, met de elegante nemes-hoofdtooi van een Egyptische farao, komt boven het hedendaagse grondniveau uit. Vanwege zijn ligging is de sfinx meerdere malen onder het woestijnzand begraven, en in 1905 voor de laatste keer uitgegraven.

Sommige wetenschappers menen dat de sfinx oorspronkelijk een leeuw was, en een flink stuk groter dan nu. Uit deze leeuw heeft men later de sfinx gehakt. Oorspronkelijk was de sfinx waarschijnlijk beschilderd. De flanken zijn mager en door erosie aangetast. Vrij recent is het nodige restauratiewerk verricht. Zijn poten, die bijna verdwenen waren, zijn nu bedekt met stenen. Tussen deze klauwen staat de gebeeldhouwde kalkstenen zuil van Toetmosis IV. Het hoofd is recentelijk met een lelijke cementen kraag gestut om het op zijn plaats te houden. Het bezoek aan dit monumentale complex heeft op mij een onuitwisbare indruk achtergelaten. Ook bij dit complex wordt je geconfronteerd met wel erg opdringerige verkopers, maar ben hier na harde onderhandelingen geslaagd voor de hele familie souvenirs in te slaan.

De dag erna met de groep naar het Egyptische Museum, met de Schat van Toetanchamon als hoogtepunt. Helaas was het hier niet toegestaan om binnen foto’s te maken. Maar wie zijn wij om ons voor een gat te laten vangen. Een van mijn collega’s is er ondanks de scherpe bewaking in geslaagd om enkele foto’s te maken. Dit ging goed tot hij werd aangesproken door een van de waarschijnlijk talloze undercover suppoosten.

Het Museum der Egyptische oudheden te Caïro, bij het grote publiek bekend als het Egyptisch Museum, is met haar 136.000 Oud-Egyptische items ’s werelds grootste Egyptologisch museum. Het museum is overheidshalve ondergebracht bij het Supreme Council of Antiquities, een organisatie van het Egyptische ministerie ten behoeve van de Egyptische oudheid.

Het Egyptisch Museum is opgericht in 1858, met een verzameling van de vondsten die egyptoloog Auguste Mariette heeft gedaan. Vanaf 1880 was het museum ondergebracht in het voormalige paleis van khedive Isma’il Pasha, die door de Britten in 1879 was verdreven, maar in 1900 nam het Egyptisch Museum haar intrek in het huidige verblijf, in het centrum van Caïro.

Het museum herbergt een aantal van de grootste schatten uit de Egyptische oudheid. Zo is de gehele inboedel van graf DK 62, het graf van farao Toetanchamon, in de instelling te vinden en er worden tal van mummies, waaronder dat van Ramses II, tentoongesteld.

Aansluitend, we waren immers lekker op weg, een bezoek gebracht aan de Khan el-Khalili Bazaar, waar je echt van de ene verbazing in de andere valt. Mensen lopen hier in Nederland wel eens te klagen als het erg druk is op een braderie of markt. Daar is het een gigantische krioelende mierenhoop van mensen die je op alle mogelijke manieren hun waren proberen te slijten. Kippen worden langs de kant van de weg geslacht. Auto’s, scooters, handkarren en andere vervoermiddelen proberen in de tussentijd ook nog eens hun weg te vinden in deze mierenhoop. Tussen de ogenschijnlijke wanorde kun je de meest prachtige gewaden, sieraden en andere spullen vinden die je na een goede onderhandeling voor een redelijk prijsje kunt kopen. De handelaars zijn opdringerig maar vriendelijk, tenminste dat was mijn mening. Niet iedereen zal het hiermee eens zijn, want soms blijven ze je achtervolgen. Vervolgens overgestoken naar het toeristengebied waar we heerlijk op een terrasje hebben gegeten. Ook hier moet je opletten, want voor je het weet zit je, gescheiden van je groep alleen op een terrasje. Bij de concurrent en de strijd tussen concurrenten kan heftig zijn. Gewoon voet bij stuk houden en doen waar je zelf zin in hebt. Ook het toeristengedeelte heeft zijn bazaar. Hier zijn de wat luxere producten te verkrijgen en complete vrachtwagenladingen souvenirs.

De laatste dag waren we vrij om te gaan en te staan waar we wilden en we zijn toen met zijn viertjes naar de Nijl gegaan. Na hier wat gebruikt te hebben op een terrasje toch maar weer naar het toeristische gebied. Hier kwamen we op een gegeven moment in een gebied waar om de tien meter iemand met een bezem stond om de straat schoon te houden. Dit gebied was zo schoon en goed onderhouden dat menig Nederlandse stad er een voorbeeld aan zou kunnen nemen. Hier bevindt zich ook de groothandel in waterpijpen, een populair tijdverdrijf in die omgeving en lekker om een keer te proeven.

De laatste avond als vorsten gedineerd in het Citadel View Restaurant in het Al Azhar Park, met als toegift de wildste autorit die ik ooit meegemaakt heb. We reden met drie taxi’s terug naar het hotel en de taxichauffeur waarbij ik samen met twee andere zat besloot om een wegwedstrijdje te houden. En dat hebben we geweten. Rechts inhalen, drie breed op een tweebaansweg. Luchtig uit het raam van de auto met zijn collega overleggen en gas geven maar. En er stonden toch heus bordjes die aangaven dat er maar 50 gereden mocht worden. Nou, ik schatte de gemiddelde snelheid op 120. We zijn heelhuids aangekomen, maar ook dit was een ervaring op zich, en ook de chauffeurs hebben volgens mij genoten. Die zullen gedacht hebben, laten we die westerlingen eens de stuipen op het lijf jagen. Nou, dat is gelukt.

De volgende dag werden we om half 6 gewekt want de thuisreis begon. Zonder al te veel problemen kwamen we op het vliegveld en na een probleemloze vlucht was het toch weer fijn om herenigd te worden met mijn gezin.

Het waren een paar fantastische dagen en zeker een herhaling waard. Caïro… wie weet, tot ziens.

Voor een kleine dia impressie kunt u de volgende pagina bezoeken.