Warmte-yoga: Tumo en het beheersen van lichaamswarmte

Duncan Brewer onderzoekt de krachten van sommige Tibetaanse monniken en of wij allemaal profijt kunnen hebben van hun ontdekkingen.

Inleiding: de Tumo-ervaring

Het leek in niets op de meditatie-sessies die de Tibetaanse monnik eerder had meegemaakt. Hij was een volgeling van de wijze Naropa en mocht pas na een lange proefperiode meedoen aan de rituelen van “Tumo”, de yoga van de mystieke lichaamswarmte. Wel had hij zich inmiddels bekwaamd in de yoga-ademhaling, die onmisbaar was voor deze meditatie-vorm. Hij kon in diepe meditatie en een toestand van trance verzinken en had zich geoefend in het visualiseren. Ook had hij lange perioden alleen gemediteerd, op plaatsen die meer dan 3000 meter hoog lagen, zoals dat werd verlangd door de priester of lama die hem had getraind en in geheime riten zijn krachten op hem had overgedragen.

Deze keer ging de monnik in de lotushouding op de kale grond zitten, zoals hij de laatste zes jaar iedere dag had gedaan, en begon aan het bekende ritueel van de Tumo-visualisatie. Al gauw was hij ondergedompeld in het mentale beeld van een lotusbloem die straalde als de zon en die de geschreven mystieke lettergreep ram bevatte, die zachtjes binnen in zijn hele lichaam vibreerde.

Milarepa is een van de meest vereerde heiligen van Tibet, en een bekend beoefenaar van Tumo. Men zegt dat hij jarenlang intens heeft gemediteerd in een grot, en uiteindelijk de macht had om zijn lichaam iedere mogelijke vorm te geven.

De warmte neemt toe

Hij werd in de gaten gehouden door een hele reeks voor hem onbegrijpelijke apparaten die aan zijn lichaam waren gekoppeld. Op zijn rug, navel, voorhoofd, tepels, vingers van de linkerhand, tenen van de linkervoet, linker onderarm en linker dijbeen waren ronde “thermistors” geplakt die de temperatuur maten. Aan een van zijn duimen werd zijn hartslag gemeten, en een buisje met een sonde was tot 10 cm voorbij zijn sluitspier ingebracht om rectaal de warmte binnen in zijn lichaam te meten. Een kluwen snoeren liep van zijn lichaam naar een telethermometer met groot bereik en een centrale schakelkast. Ook al moet de elektronische meetapparatuur er voor de monnik vreemd hebben uitgezien, hij raakte even gemakkelijk in zijn meditatieve trance als toen hij ongehinderd op de berghelling zat.

De Dalai Lama, de hoogste geestelijke autoriteit voor alle Tibetaanse Boeddhisten, had toestemming gegeven voor dit experiment, dus hij hoefde zich geen zorgen te maken. En terwijl de monnik zijn rituelen volvoerde, begon de temperatuur van zijn vingers en tenen langzaam toe te nemen.

Mysterieuze krachten

Berichten over zulke krachten zijn echter niets nieuws. Milarepa, een monnik uit de 11de eeuw die wordt beschouwd als de grootste Tibetaanse meester in meditatie en Tumo, schreef over zijn ervaringen: “De sneeuw, de ijzige wind en mijn dunne katoenen kleed vochten met elkaar op de witte berg. De sneeuw die op me viel smolt tot waterstraaltjes, de huilende wind beukte zich stuk op het dunne katoenen kleed dat een vurige warmte omhulde.”

Al meer dan een eeuw komen westerse reizigers terug met verhalen over Tibetaanse monniken en priesters die over bovennatuurlijke krachten leken te beschikken. Sommigen van hen konden dagen achtereen doormarcheren in een vreemde trance-toestand, en zo grote afstanden afleggen zonder te rusten. Anderen hadden hoog ontwikkelde telepathische gaven en communiceerden over grote afstand door boodschappen te verzenden die “in de wind waren geschreven”. Weer anderen gebruikten speciale meditatie-technieken om te overleven in de ijzig koude Tibetaanse winters, waarbij ze hun lichaamstemperatuur ruim boven de normale waarde konden laten stijgen.

In het Tibetaans betekent g tummo “felle vrouw”, wat betrekking heeft op de manier waarop een moeder haar kinderen beschermt: fel en doortastend. Zo leren de monniken die aan warmte-yoga doen, de hitte van het universum te visualiseren die zwakheden wegbrandt en een beschermend innerlijk vuur creëert.

De Dalai Lama is de politieke en spirituele leider van het Tibetaanse volk. Het Potala-paleis was eens het traditionele winterverblijf van de Dalai Lama.

Training in de Himalaya

Een van de eerste westerse waarnemers die heeft beschreven hoe sommige van deze krachten werden verkregen door een speciale esoterische training, was de opmerkelijke Française Alexandra David-Neel. Ze kwam een keer tijdens haar reizen in de Himalaya drie trance-reizigers tegen die benadrukten dat hun vaardigheid geestelijk en niet lichamelijk was, het is eerder een kwestie van de juiste geesteshouding hebben dan lichamelijk in goede conditie zijn. Hoog in de Himalaya onderging ze jarenlang Boeddhistische en yoga-training, om zelf de verschijnselen te ervaren die in de verhalen van reizigers en in Middeleeuwse Tibetaanse teksten stonden beschreven.

In 1950, na de Chinese inval in Tibet, ging de Dalai Lama, samen met veel van zijn volgelingen in ballingschap in India. In 1981 nodigde hij een groep wetenschappers uit om proeven te doen met drie van zijn monniken, beoefenaars van Tumo-yoga. De experimenten vonden plaats in Boven Dharamsala, in de uitlopers van de Himalaya, onder supervisie van Herbert Benson, een cardioloog en tevens professor in de geneeskunde aan de Amerikaanse Harvard Medical School.

Trance-toestand

Ondanks de belemmeringen van de apparatuur hadden de drie ervaren monniken er geen enkele moeite mee om in de vereiste meditatieve trance te geraken. Het was een dagelijkse routine voor ze, die ze al jaren beoefenden. Benson en zijn medewerkers deden hun proeven met de monniken afzonderlijk. Hun meditatie-perioden varieerden van 40 tot 80 minuten, en iedere monnik kreeg een periode van 30 minuten om bij te komen.

Om de vijf minuten namen de onderzoekers de temperatuur en de hartslag op. De meeste ronde thermistors lieten geen of nauwelijks verschil zien met de normale temperatuur, maar de vinger- en teenthermistors registreerden opmerkelijke afwijkingen gedurende het experiment.

Eén monnik verhoogde zijn vingertemperatuur met 7,2 °C, en zijn teentemperatuur met 5,9 °C, terwijl de vingertemperatuur van een andere monnik omhoogschoot met 8,3 °C. Deze monnik was de enige die ook duidelijke afwijkingen van de hartslag liet zien.

Vlak voordat hij ging mediteren, was zijn snelste hartslag 90 slagen per minuut. Na afloop van de sessie was dit gedaald tot 60 slagen per minuut. De onderzoekers ontdekten ook dat deze monnik Tumo-effecten vertoonde zodra hij ging zitten, of hij mediteerde of niet.

Herbert Benson reisde in 1988 met zijn team naar Sikkim, bij Nepal. De monnik Bakar Rinpoche stemde erin toe tijdens zijn meditatie te worden bestudeerd. Hij slaagde erin zijn stofwisselingsactiviteit te laten dalen met 64%. “Dit is het laagste niveau dat ooit in een mens is waargenomen”, meent Benson.

Naakte meditatie

De resultaten die in Boven Dharamsala door de Amerikaanse wetenschappers werden behaald, waren al verbazingwekkend genoeg, maar vielen in het niet bij de spectaculaire verrichtingen van de Tumo-beoefenaren in Tibet zelf. In een soort praktijkexamen en wedstrijd tegelijk moet een aantal leerling-monniken een nacht lang naakt mediteren aan de kant van een rivier of bevroren meer. Een helper wikkelt de leerlingen in katoenen lappen die in ijswater zijn gedrenkt. De bedoeling van de oefening is dat er Tumo-meditatie wordt aangewend om de lappen droog te krijgen. Zodra een lap droog is, wordt hij opnieuw gedrenkt en om de aspirant-monnik gewikkeld.

Sommige monniken schijnen wel 40 lappen in een nacht te hebben gedroogd. Bij haar eigen inwijdingsproef dompelde Alexandra David-Neel zich onder in een ijskoude bergbeek, op 3000 meter hoogte, en mediteerde daarna de hele nacht buiten, zonder zich af te drogen of kleren aan te trekken. Echte beoefenaars worden geacht de rest van hun leven geen wol of bont te dragen, en zich nooit aan een vuur te warmen. Het werken met Tumo warmte-yoga is van levensbelang voor heilige mannen die jaren in grotten of stenen hutten doorbrengen, hoog in de Himalaya. Toch is lichaamswarmte slechts een prettig neveneffect van Tumo.

De werkelijke bedoeling van de beoefening en de jaren van training in de rituelen is een mystieke: het doen ontbranden van een spirituele vlam en de verlichting van de geest.

Controle over de geest

Er zijn waarschijnlijk wetenschappelijke verklaringen voor ten minste een aantal van de opmerkelijke krachten waarover men in afgelegen delen van de Himalaya beschikt. In ieder geval accepteren de meeste wetenschappers dat de geest invloed kan uitoefenen op het lichaam. Doktoren weten dat stress of inbeelding uiterst reële psychosomatische aandoeningen kunnen veroorzaken, en uit experimenten met bio-feedback blijkt dat het mogelijk is om automatische systemen zoals hartslag en lichaamstemperatuur te beïnvloeden. Dit echter bij lange niet op de schaal die is gemeten bij de Tumo-beoefenaars in Boven Dharamsala.

Herbert Benson gelooft dat de door monniken gebruikte technieken de verklaring kunnen zijn voor de berichten dat Indiase yogi’s zich uren of dagen levend kunnen laten begraven zonder er schade van te ondervinden. “De yogi’s overleefden door hun stofwisseling zo spectaculair te laten dalen dat ze genoeg hadden aan de zuurstof in de grond om hen heen, om te overleven”, verklaarde hij.

De wijd verspreide Boeddhistische ademhalingsoefeningen en visualisatie-technieken zijn bijzonder interessant als methodes om invloed op het lichaam uit te oefenen. Misschien is het mogelijk dat kankerpatiënten in een trance-toestand zich verbeelden dat bloedlichaampjes en antistoffen de kankercellen te lijf gaan. Sommige alternatieve genezers gebruiken deze techniek al naast meditatie-sessies en radicale veranderingen in eetgewoonten. De opheffing van het lijden behoort tot de grondgedachten van het Boeddhisme. Deze grondgedachten staan in de beroemde prediking te Benares, “die het rad der Leer in beweging zet”, de vier waarheden van het lijden, het ontstaan van het lijden, de opheffing van het lijden en de weg tot opheffing van het lijden. Het lijden is de onbehaaglijkheid, die we ondervinden in de dagelijkse stroom van het wereldgebeuren.

Het helen van jezelf is voor de meeste westerse doktoren een vrij nieuw idee. De Tibetaanse monniken hebben laten zien dat wij buitengewone krachten kunnen aanspreken. Of westerlingen deze krachten kunnen gebruiken zonder jaren van training hoog in de Himalaya, is weer een andere vraag.