Hypnose: genezing, BZW en foutieve herinneringen

Onder hypnose geven sommige mensen blijk van buitenzintuiglijke waarneming (BZW), telepathie en zien op afstand. Dit artikel bespreekt gevallen van genezing door hypnose, onderzoeken naar paranormale verschijnselen en het probleem van foutieve herinneringen bij regressietherapie.

Op een warme en zonnige zomerdag midden jaren ‘80 ging de vooraanstaande Amerikaanse hypnotiseur William W. Hewitt met zijn vrouw uit varen. Vlak voor het vertrek gleed hij uit en tijdens zijn val smakte hij met zijn kin tegen de metalen railing. Het bloed gutste uit de wond terwijl hij ineen gekrompen op het dek lag. Hewitts vrouw had iets gehoord en kwam het dek op. “Mijn God!” schreeuwde ze, “Ik zie het bot nergens meer!”. Hewitt ging zitten, nam zijn hoofd tussen zijn handen, drukte met alle macht de wond dicht, sloot zijn ogen en ging bijna onmiddellijk over in een diepe hypnotische trance.

Eerst haalde hij zich het beeld van zijn kin in ongeschonden staat voor ogen en daarna stelde hij zich een wit, genezend licht voor, terwijl hij in zijn hoofd alsmaar herhaalde, “Geen bloed. Geen pijn. Geen litteken. Geen infectie. Geen zwellingen. Alleen maar een volmaakt genezingsproces met 1000 keer mijn normale genezingssnelheid.” Hij bleef zo een minuut of vijf zitten, waarbij hij zich het beeld van zijn ongeschonden kin voor ogen hield en in zijn hoofd dezelfde woorden bleef herhalen. Toen hief hij bij zichzelf de trance op, opende zijn ogen en haalde zijn handen van de wond af. Niet alleen bleek het bloeden te zijn opgehouden, maar er zat ook al een korstje, en bij had nergens pijn. Zijn vrouw wilde terug aan wal om de wond te laten verzorgen, maar Hewitt zei dat hij zich prima voelde en dus gingen ze alsnog een aantal uren heel plezierig varen.

Genezen door de geest

Toen Hewitt de volgende ochtend wakker werd, ontdekte hij dat het korstje van de wond was verdwenen. De enige herinnering aan het ongeluk was een dun rood lijntje van zo’n drie centimeter, en binnen een week was ook dat weg. Hewitt beweert dat er geen enkel spoor van de wond is overgebleven en dat hij geen enkele last van zwellingen of pijn heeft gehad. Dit verhaal klinkt minder ongelooflijk als je weet dat er in de laatste decennia bij pijnbestrijding steeds meer gebruik wordt gemaakt van hypnose — en dat op bijna elk gebied, van tandheelkunde tot verloskunde tot kleine operaties als vasectomieën.

Toch zijn er ook medici die zeggen dat hypnose eigenlijk niet bestaat. Dr. Graham Wagstaff bijvoorbeeld, die als psycholoog aan de Universiteit van Liverpool 20 jaar lang hypnose heeft bestudeerd. Hij betwist de effectiviteit van hypnose bij pijnbestrijding en zegt dat de mate van tolerantie voor pijn te maken heeft met de individuele pijngrens van mensen.

Dr. Wagstaff gaat zelfs zo ver dat hij hypnose ziet als een soort fantasie — een culturele uitvinding. Samen met wetenschappers in de VS en Canada heeft hij onderzoeken uitgevoerd waarbij het gedrag werd vergeleken van mensen onder hypnose en mensen die niet waren gehypnotiseerd. Nadat beide groepen instructies hadden gekregen, werden de reacties vergeleken; Wagstaff ontdekte dat er geen verschillen van betekenis tussen de twee groepen waren. Zijn conclusie is dat mensen zich onder hypnose vreemd gedragen omdat ze bewust aan de suggesties die hen worden gedaan, willen voldoen.

BZW en telepathie

Een van de bijzondere aspecten van hypnose is het feit dat sommige mensen die zich in een hypnotische trance bevinden, blijk geven van BZW en telepathie. Bij experimenten met kaartspelen is het bijvoorbeeld gebeurd dat een gehypnotiseerde met een blinddoek om wist welke kaarten de andere spelers in handen hadden en bovendien kon raden wat de kaarten waren die met het plaatje naar beneden op tafel lagen. Ook is het voorgekomen dat een gehypnotiseerde met een blinddoek om de krant kon lezen van mensen die aan de andere kant van de kamer zaten.

In een goed gedocumenteerd geval uit de vorige eeuw kon ene dr. Gilbert uit Le Havre in Frankrijk een patiënt die zich aan de andere kant van de stad bevond, hypnotiseren door simpelweg aan haar te denken. Ook is daar het geval van de gevierde helderziende en genezer Edgar Cayce (1877–1945) die, terwijl hij zich in een hypnotische trance bevond, een diagnose kon vaststellen bij patiënten, of ze nu in de kamer waren of niet. Cayce heeft onder hypnose eveneens met succes de toekomst voorspeld, waaronder gebeurtenissen zoals de crash van Wall Street en het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Een andere kant van onderzoek naar hypnose die in de paranormale categorie valt, is “herinneringen aan vroegere levens”, waarbij de gehypnotiseerde personen in staat zouden zijn naar een tijd vóór hun geboorte terug te keren en zo vroegere levens te ervaren. Velen zijn onder de indruk van de resultaten van deze onderzoeken, die de bewijzen voor het bestaan van reïncarnatie versterken.

Een van de laatste trends in hypnose-onderzoek is echter de zogenaamde progressie naar een toekomstig leven, waarbij mensen in trance toekomstige levens zouden ervaren. In zijn boek Dreams of the Future doet dr. Chet Snow verslag van honderden hypnosesessies waarbij mensen werden “getransporteerd” naar toekomstige levens tussen 2100 en 2500. Het meest verbazingwekkende aspect hieraan was het feit dat de ervaringen van meer dan 98 procent van de 2000 mensen die “de toekomst in” werden gehypnotiseerd, zeer veel op elkaar leken.

Volgens de gehypnotiseerden zijn er vier manieren waarop toekomstige generaties leven: in een soort New Age-nederzettingen; in hi-tech-steden die afhankelijk zijn van artificiële omgevingen; in primitieve, geïsoleerde overlevers-gemeenschappen; en als ruimtereizigers. Maar waarom lijken de ervaringen van de mensen in “toekomstprogressie”-trance zoveel op elkaar? Eén theorie komt van de televisiehypnotiseur en auteur Paul McKenna. Hij suggereert dat mensen onder hypnose misschien via het onbewuste toegang krijgen tot “tijdloosheid” en op die manier in een staat van bewustzijn terechtkomen waarin de toekomst zich gelijktijdig met het verleden en het heden afspeelt.

Waar de mogelijkheid tot toekomstprogressie onder hypnose vaak blootstaat aan ongeloof en zelfs ridiculiseren, is er een aspect van hypnose waarover de meeste mensen het eens zijn en waarvan de meesten ook het gevaar onderkennen: het “foutieve herinneringen”-syndroom tijdens regressietherapie.

Foutieve herinneringen

Een zaak die veel stof deed opwaaien, is het proces dat Gary Ramona, directeur van een groot bedrijf, aanspande tegen de therapeut van zijn dochter. Volgens Ramona, die acht miljoen dollar eiste, waren tijdens een regressietherapie bij zijn dochter foutieve herinneringen “ingeplant”. Hij won de zaak en kreeg als compensatie $500.000 toegekend, maar tegen die tijd hadden de beschuldigingen zowel zijn privé- als zijn professionele leven volledig kapotgemaakt.

Ook zij die zich tijdens regressie herinneren dat ze ontvoerd zijn geweest door buitenaardse wezens, worden gezien als “slachtoffers” van het foutieve herinneringen-syndroom. Zelfs de medici die het gebruik van regressie tijdens therapie voorstaan, zijn het hiermee vaak eens. Zij voeren aan dat de herinneringen die onder hypnose worden blootgelegd, heel erg onbetrouwbaar zijn en meestal de subjectieve waarheid van de getuige weergeven in plaats van de objectieve realiteit.

In weerwil van het foutieve herinneringen-syndroom gebruikt de politie overal ter wereld hypnotische regressie om ervoor te zorgen dat getuigen zich bepaalde dingen helderder herinneren. In 1976 wendde de Amerikaanse FBI bijvoorbeeld regressiehypnose aan om bij een belangrijke getuige van een ontvoering de herinnering op te roepen aan het kentekennummer van het door de kidnappers gebruikte busje. De getuige kon zich zo alle cijfers op één na voor de geest halen — voldoende om de zaak op te lossen en de misdadigers voor het gerecht te dagen. Dit soort successen komt echter niet vaak voor.

Een geval dat duidelijk de onbetrouwbaarheid van regressiehypnose bij politie-onderzoek aangeeft, is dat van de moord op Marie Wilkes, in 1988 in Engeland op de snelweg werd neergestoken en van kant gemaakt. Een passerende automobilist, toevallig een politieman buiten dienst, herinnerde zich vlakbij de plaats van de misdaad een zilverkleurige Renault te hebben gezien. Ook kon hij zich het grootste gedeelte van het kentekennummer herinneren.

Deze “bewijslast” leidde tot de arrestatie en uiteindelijke veroordeling van ene Eddie Brown, die de hele rechtszaak lang zijn onschuld bleef betuigen. Wat tijdens de rechtszaak niet naar voren kwam en waardoor de zaak enige jaren later voor het Hoger Gerechtshof nietig werd verklaard, was het feit dat de gehypnotiseerde politie-inspecteur zich een heel ander nummer had herinnerd dan dat van Brown’s Renault.

Hypnotische realiteit

Hypnose mag onbetrouwbaar zijn als het om objectieve herinneringen aan een gebeurtenis gaat, maar dat betekent nog niet dat hypnose geen enkel nut heeft — het kan immers mensen vaak verregaand helpen. Sommigen voeren met klem aan dat hypnose iemands leven ten goede kan veranderen. Zo gelooft de Amerikaanse hypnotist en therapeut Richard Bandler bijvoorbeeld dat hypnose de realiteit waarin wij leven kan veranderen.

Bandler ontdekte dat mensen in een hypnotische trance ongelooflijk moeilijke mathematische berekeningen kunnen uitvoeren, paranormale gaven tentoon kunnen spreiden, goed kunnen zien zonder hun bril — en zelfs dingen kunnen identificeren die ze met hun bril op niet zagen. Hij raakte ervan overtuigd dat wat mensen kunnen bereiken, afhankelijk is van wat en waarin ze geloven. Daarom, zegt Bandler, kan hypnose worden gebruikt als middel om mensen te helpen hun vooroordelen over hun beperkingen te overkomen en hen in staat te stellen om de realiteit waarin ze willen leven, te kiezen. “De beste virtuele realiteit van alle is ons brein. Het kan alles wat het wil proberen en als het genoeg gelooft, kan het ook alles tot realiteit maken,” was zijn samenvatting van de invloed die hypnose op ons leven kan hebben.

Dr. Steven Heller, in hypnotherapeutenkringen bekend als the Wizard (“de Tovenaar”), is een ander voorbeeld van het nieuwe soort hypnotiseurs. Hij verwerpt traditionele hypnosetechnieken, zoals het heen en weer zwaaien van een slinger of zakhorloge, en hypnotiseert mensen door tijdens een gesprek af en toe wat hypnotische suggesties te laten vallen. Vaak beseffen mensen bij het gebruik van deze methode niet eens dat ze worden gehypnotiseerd. Dr. Hellers boek Monsters and Magical Sticks (Monsters en Toverstokjes) beschrijft hoe hij deze informele technieken als enig verdovingsmiddel bij een operatie toepaste. De patiënt had niet alleen geen enkele pijn tijdens de operatie, maar had erna ook geen pijnstillers nodig.

In een ander geval gebruikte Heller zijn hypnose om de pijn te verlichten bij een terminale kankerpatiënt die erg depressief was en vijf keer per dag morfine kreeg. Na drie hypnosesessies werd de man uit het ziekenhuis ontslagen en van de morfine afgehaald.

Mysterie van het brein

Het zal na dit alles duidelijk zijn dat hypnose een fenomeen van het brein is, waarvan we nog maar weinig begrijpen. Zelfs de deskundigen die beweren dat hypnose niet bestaat, hebben geen afdoende verklaring voor de verbazende resultaten van hypnose tijdens operaties en het bestaan van het foutieve herinneringen-syndroom. Tegelijkertijd staat het vast dat de medische wereld, als zij hypnose wil gaan zien als een goedkoop en mogelijk zelf toe te dienen alternatief voor verdovingsmiddelen bij pijnbestrijding, diepgaand onderzoek zal moeten doen naar dit vrij onontgonnen gebied van de geest.

Paranormaal