Geesten op film: de Wem-geest en andere gevallen

Sinds de uitvinding van de fotografie zijn er veel geestverschijningen op de gevoelige plaat vastgelegd. Peter Hough onderzoekt een recente foto van een geest en bekijkt een paar van de overtuigendste gevallen uit het verleden.

De amateur-fotograaf Tony O’Rahilly nam tijdens een brand in het gemeentehuis van Wem, in Shropshire, op 19 november 1995 verschillende foto’s. Op het moment zelf had hij niets bijzonders gezien, maar toen hij de film in maart van het volgende jaar ontwikkelde, ontdekte hij tot zijn verbijstering dat het beeld van een jong meisje tussen de vlammen opdook.

Op de foto, die met een 200 mm-lens was genomen vanachter een politie-afzetting, leek de verschijning achter een hek en voor een nooduitgang te staan. Volgens de plaatselijke brandweerman Paul Beach was het zeer onwaarschijnlijk dat iemand voorbij de brandweerlieden was gekomen. Had O’Rahilly dus een geestverschijning vastgelegd? Of was er een prozaïscher verklaring?

De intrigerende foto werd door een aantal deskundigen onderzocht. De eerste was Tony Adams, chef fotografie van de Shropshire Star, die geen trucage kon ontdekken en zei dat het negatief echt leek. Een andere fotografie-expert, van de landelijke Daily Express, zei dat de foto slecht genoeg was om echt te zijn. Een vervalser had het beter aangepakt, volgens hem.

O’Rahilly liet het negatief ook onderzoeken door de Engelse Vereniging voor Wetenschappelijk Onderzoek naar Vreemde Verschijnselen (ASSAP). Daar verklaarde dr. Vernon Harrison, ex-voorzitter van de Koninklijke Vereniging voor Fotografie dat de foto naar zijn inzicht echt was.

Maar dr. Harrison signaleerde een probleem: het hoofd en het lichaam pasten niet bij elkaar. Terwijl het hoofd zich vóór het hek lijkt te bevinden, lijkt het lichaam erachter te staan. Er zit ook een “riem” om het middel van de figuur die aan een kant lijkt uit te steken. Bewerking met de computer door Phil Walton, een onderzoeker van de ASSAP, bevestigde deze observaties. Dr. Harrison opperde een mogelijke verklaring: de verschijning was een drogbeeld dat werd gevormd door een combinatie van brandende overblijfselen en donkere en heldere patronen van licht.

De bewuste foto (afbeelding verwijderd)

Brandende overblijfselen

Phil Walton ging naar Wem om de situatie en de door de brandweer gemaakte videoband te bekijken. “Je ziet op de video, gefilmd ongeveer vanaf het punt waar de foto is gemaakt, een dakbalk die in brand staat, met nog wat rommel,” herinnert Walton zich. “De brandweer doofde de vlammen en er is duidelijk een brandend stuk hout te zien achter het hek, met de armen en andere lichaamsdelen.” De riem bleek een zwartgeblakerd stuk hout te zijn.

Michael Lewis, onderzoekscoördinator zag de video ook, maar kwam tot een andere conclusie. “Er stijgt dikke rook op in de deuropening, waarin je heel goed een gestalte kunt zien. Maar er is niets dat op een gezicht lijkt… ik heb het gevoel dat het beeld van het gezicht veel te duidelijk is voor een dergelijke verklaring.”

De BBC was het blijkbaar met Lewis eens, want toen zij een documentaire over het geval maakten, in hun serie Out of this World, probeerden ze te bewijzen dat de verschijning een trucage was. In het programma wees een deskundige van het Nationaal Fotografie Museum op een aantal horizontale lijnen dwars over het gezicht van het meisje. Hij dacht dat het beeldlijnen van de televisie waren, wat zou betekenen dat de gestalte door een computer was gevormd.

Phil Walton verklaart de zaak als volgt. “We hebben de BBC benaderd met de brandweer-video en onze bewijzen, maar ze hadden blijkbaar al besloten dat de foto een trucage was”, zei Walton. “Naar mijn mening is het gezicht een samenstelsel van naar beneden vallende resten van dakpannen, die in een honderdste van een seconde op de film ‘bevroren’ zijn. Dat wilden ze niet weten. Ik vermoed dat de beeldlijnen op de afdruk van de BBC bij het vergroten van de foto zijn geproduceerd.”

Trucage of niet?

Wat ook de oorsprong mag zijn van het spookachtige meisje, de discussie gaat verder. Veel “verschijningen” op foto’s zijn niets anders dan het gevolg van licht dat per ongeluk de camera binnen is gekomen en een waas over de film legt.

Maar voor een aantal van de beelden is geen verklaring te vinden, en voor veel mensen zijn deze het bewijs voor het bestaan van geesten. Critici zullen daarentegen geestverschijningen op foto’s blijven zien als toevallig gezichtsbedrog of opzettelijke trucage.